شابک چیست؟

شابک اولین و مهم ترین مجوز برای چاپ کتاب استکه باید توسط ناشر قبل از شروع مراحل چاپ گرفته شود. برای انجام بقیه مراحل چاپ به شابک نیاز است. بدین جهت اولین کاری که یک ناشر برای چاپ کتاب باید انجام دهد، گرفتن شابک کتاب است.

استعلام شابک

شابک دوره

شابک کتاب

شابک یا ISBN که همان شماره استاندارد بین المللی کتاب است، یک شماره ۱۰ تا ۱۳ رقمی می باشد. این شماره به کتاب های جاپ شده اختصاص می یابد و هر شماره فقط مخصوص یک کتاب است. چاپ مجدد کتاب باعث تغییر شابک نمی شود. هر ویرایشی از یک کتاب دارای شماره شابک خاص خود می باشد. مثلا اگر کتابی هم به صورت الکترونیکی و هم با جلد نرم و هم جلد سخت منتشر می شود. هر کدام از این ها دارای شابک متفاوتی می باشند.

شابک سیستمی برای شماره گذاری کتاب ها در سطوج بین المللی است. هر وقت نام هایی مثل ISBN یا همان International Standard Book Number  یا شماره استاندارد بین المللی کتاب را شنیدید باید یادتان باشد که همه این ها به همان شابک کتاب اشاره دارند.

شابک کتاب به افراد این اجازه را می دهد که بتوانندیک کتاب را بین تمام کتاب های دنیا جستجو کنند.

ابتدا شابک ها دو رقمی بودند اما با گذر زمان این ارقام افزایش یافت و از سال ۲۰۰۷ برای این که بتوان تعداد بیشتری کتاب را شماره گذاری کرد، شابک ها سیزده رقمی شد.

کاربرد شابک

شابک کاربردهای متفاوتی دارد. شابک برای اخذ فیپا و شناسنامه دار کردن کتاب ضروری است. در واقع درج شابک و اطلاعات فیپا بر روی کتاب به معنای این است که حقوق مادی و معنوی آن اثر برای نویسنده همیشه محفوظ خواهد بود. در واقع نویسنده با داشتن شابک و فیپا مالکیت اثر خود را ثابت می کند.

کاربرد دیگر شابک این است که برای ثبت کتاب در کتابخانه های بین المللی و برای سفارش آن می توان از شابک استفاده کرد.

یکی دیگر از کاربردهای شابک این است از این شماره برای کنترل خودکار موجودی انبارها استفاده می شود.

به طور کلی شابک برای موارد زیر به کار می رود:

• فهرست بندی
• کنترل موجودی انبار
• امکان بازاریابی موثرتر
• استفاده برای صورت فروش
• مشخص کننده عنوان کتاب
• تعیین کننده شماره ویرایش
• تعیین کننده قطع و شکل کتاب
• مشخص کننده ثبت کننده کتاب
• به عنوان مشخص کننده محصول توسط ناشر
• مشخص کننده محصول توسط کتاب فروشی ها
• مشخص کننده محصول توسط زنجیره تامین کنندگان کتاب
• مشخص کننده محصول توسط کتابخانه ها و خرده فروشان اینترنتی

چه کسی باید درخواست شابک را بدهد؟ نویسنده یا ناشر؟

یکی از مهم ترین مجوزها برای دریافت کتاب شماره شابک است. شماره شابک از طرف خانه کتاب صادر می شود و معمولا ناشران یک سری شابک را از طریق خانه کتاب دریافت می کنند و آن را به کتاب های در حال جاپ و نشر خود اختصاص می دهند. با داشتن شابک میتوان کتاب را پیگیری کرده و آن را شناسنامه دار کرد.

بنابراین تعیین شابک توسط نماینده سازمان شابک در همان منطقه جغرافیایی که کتاب در آن چاپ می شود، انجام میشود. شماره شابک بر اساس محل چاپ و نه زبان کتاب مشخص می شود. کار تعیین شابک توسط ناشر انجام می شود و نویسندگان برای اخذ شابک باید به ناشر مراجعه کنند.

زمان درخواست شابک کتاب

شابک کتاب یکی از مجوز های اصلی و مهم کتاب است که ناشران باید آن را قبل از شروع پروسه چاپ کتاب، این مجوز را از نهادهای مرتبط دریافت کنند.

اجزای شابک کتاب

هر ویرایش یک کتاب یک شابک مخصوص به خود دارد. شابک های کتاب ها از قبل از اول ژانویه ۲۰۰۷ ده رقمی هستند که دارای ۴ بخش هستند و شابک های بعد از این تاریخ ۱۳ رقمی می باشند که دارای ۵ بخش هستند.

معمولا هر کدام از این پنج بخش را با خط تیره از هم جدا می کنند. مثل شابک ۱-۵۷-۶۷۲۶-۶۰۰-۹۷۸ که بخش های مختلف آن با خط تیره از هم جدا شده اند. ناگفته نماند که به جز سه رقم اول که یک پیشوند سه رقمی است و عدد کنترل که یک عدد تک رقمی است و آخرین عدد شابک را تشکیل می دهد، تعداد ارقام دیگر بخش های شابک ثابت نیست و اما بررسی تک تک اجزای شابک کتاب:

پیش شماره

سه رقم اول از سمت چپ یک پیشوند سه رقمی است که یک کد GS1 است.

این عدد در حال حاضر تنها می تواند یکی از اعداد ۹۷۸ یا ۹۷۹ باشد و همیشه فقط داری سه رقم است.

شناسه گروه ثبتی

ارقام بعدی شناسه گروه ثبتی هستند که معمولا یک عدد پنج رقمی است و نشان دهنده یک کشور یا منطقه زبانی می باشد.

نکته جالب این است که هرچه زبانی در جهان رواج کمتری داشته باشد، شناسه مربوط به آن منطقه زبانی تعداد ارقام بیشتری دارد.

کد ناشر یا شناسه ناشر

رقم های بعدی کدی هستند که مرتبط به انتشاراتی است که آن کتاب را منتشر کرده است. هر منطقه زبانی برای هر ناشری یک کد تعیین می کند. این ناشر باید در زیرمجموعه های آن کد کتابش را شماره گذاری کند. در واقع شناسه ناشر یا کد ناشری است که چاپ کتاب شما را برعهده میگیرد.

کد مربوط به ویراست کتاب

ارقام بعدی کدی برای آن ویرایش به خصوص از آن کتاب می باشند. در واقع، این بخش از شابک یک کد مربوط به ویراست کتاب می باشد.

عدد کنترل یا رقم کنترل زمان چاپ

رقم آخر که به عدد کنترل یا سرجمع معروف است، کدی است که به کمک آن می توان جعلی نبودن شابک  را بررسی کرد. عدد کنترل همان اعدادی است که در انتهای شابک قرار دارد و رقم انتهایی شابک را تشکیل می دهد. به کمک آن می توان از صحت شابک و جعلی نبودن آن اطلاع پیدا کرد. روش محاسبه عدد کنترل برای شابک های ده رقمی با سیزده رقمی متفاوت است. در شابک های ده رقمی عدد کنترل در مبنای ۱۱ می باشد و بین ۰ تا ۹ یا X برابر ۱۰ تغییر می کند. در شابک ۱۳ رقمی این رقم بر مبنای ۱۰ است و فقط بین ۰ تا ۹ شاهد تغییر هستیم.

تبدیل شابک ده رقمی به سیزده رقمی

برای تبدیل شابک ده رقمی به سیزده رقمی در سایت شابک به آدرس ISBN.ir نیز نرم افزاری برای این کار وجود دارد.

نحوه استعلام شابک کتاب

برای استعلام شابک کتاب باید به روش زیر اقدام کنید:

ابتدا وارد سایت کتاب خانه ملی به آدرس http://nlai.ir شوید.

پس از انتخاب نام و نام خانوادگی یا نام کتاب مورد نظر و انتخاب گروه کتاب، گزینه جستجو را بزنید.

حالا صفحه ای باز می شود که نام آثار نویسنده را به مشا نشان می دهد.

پیگیری شابک کتاب

برای پیگیری شابک کتاب نیز می توانید از طریق همان آدرس سایت کتابخانه ملی اقدام کنید و به همان شیوه ای که در بخش نحوه استعلام شابک کتاب توضیح داده شد، عمل کنید و شابک کتاب خود را پیگیری کنید.

تشخیص شابک تقلبی

متاسفانه برخی ناشران غیرقانونی و افراد سودجو برای سواستفاده از نویسندگان با شابک تقلبی اقدام به چاپ کتاب می کنند و یک کد تقلبی را به عنوان کد شابک درج می کنند. برای تشخیص این که آیا شابک شما تقلبی است یا صحیح است کافی است به سایت کتابخانه ملی که کمی قبل تر نحوه استعلام شابک را در آن توضیح دادیم مراجعه کنید و استعلام شابک خود را بگیرید و مطمئن شوید که کتاب به نام شما و نه فرد دیگری ثبت شده است.

مزایای استفاده از شابک کتاب

شابک کتاب مزایای مختلفی دارد که در اینجا برخی از مزایای آن را ذکر می کنیم:

• کسب اعتبار بین الممللی نویسنده یا مترجم ( صاحب اثر)
• جلوگیری از سرقت ادبی
• ثبت کتاب به نام نویسنده در سرتاسر دنیا
• امکان ترجمه کتاب و ارائه آن به کل دنیا

محل قرار گیری شابک در کتاب

محل قرار گیری شابک در صفحه مربوط به شناسنامه کتاب است.

یعنی همان صفحه ای که معمولا نوشته ی محفوظ بودن حق چاپ نیز در آن قرار می گیرد.

تفاوت شابک و بارکد

شابک از شماره ساخته می شود، اما بارکد مجموعه ای از خطوط  عمودی گرافیکی است که همان اطلاعات عددی شابک را برای اسکن کد می کند.

تبدیل شابک به بارکد

برای تبدیل شابک به بارکد کافی است وارد سایت شابک به آدرس http://ISBN.ir شوید و روی گزینه تبدیل شابک به بارکد کلیک کنید.

سپس اطلاعات مربوط به کتاب مورد نظر خود را وارد نمایید.